LUMC: ruimte voor verpleegkundigen om zelf vernieuwing en verandering te realiseren

Binnen het LUMC lag de nadruk de laatste jaren veelal op het medische aspect van de gezondheidszorg. Zonde, vond de Raad van Bestuur, want op die manier sneeuwt de cruciale rol van verpleegkundigen in de zorg én wetenschap onder. Juist zij zijn essentieel in het vormgeven van de zorg van de toekomst, tegen een achtergrond van een veranderende zorgvraag en technologische innovaties. In 2022 startte het ziekenhuis daarom met het programma ‘Verpleegkundige Vernieuwing’ om de positie van de beroepsgroep te versterken.

Universitair hoofddocent Janneke de Man, die al snel bij het programma werd betrokken, vertelt: “Vrijwel vanaf het begin was het helder voor de Raad van Bestuur dat een externe partij in de ondersteuning een belangrijke rol zou hebben, zodat er ook echt fris van buitenaf gekeken kon worden naar cultuur, dynamiek, processen, gewoonten en gebruiken.”

Het startpunt van vernieuwing

Noordwijk aan Zee was de locatie waar de verpleegkundigen even helemaal weg mochten van de hectiek van alledag, om wandelend op het strand na te vertellen terwijl de ander luisterde over vragen als: wie zijn wij, waar komen we vandaan, waar willen we naartoe en wat is daarvoor nodig?

In de eerste bijeenkomst, waar echt alleen de verpleegkundigen aanwezig mochten zijn, kwamen de nodige gevoelens vanuit de onderstroom aan de oppervlakte, wat zich uitte in boosheid en frustratie. Voor ons als programmateam was dit een uiting van betrokkenheid. We zagen dat verpleegkundigen uiteindelijk het gesprek met ons opzochten. Ook kwamen verpleegkundigen in de sessies met hun eigen ideeën en de vraag of ze die mochten presenteren.

Wat hierin het meest is bijgebleven van de eerste sessie is toen de verpleegkundigen tijdens een van de opdrachten hun visie op de toekomst mochten modelleren met behulp van allerlei materialen, één persoon een poppetje maakte met een zakdoekje over het hoofdje. Daarmee zei ze: “als verpleegkundige voel ik mij niet gezien.”

Kerngroep lid Janneke, die de tweede dag deelnam, blikt terug: “Ik herinner mij dat als een heel boeiende dag waarin er alle ruimte was om met elkaar in gesprek te gaan in verschillende werkvormen. Er zijn heel veel dingen naar boven gekomen, ook zaken die eerder minder ruimte kregen om gezegd te kunnen worden.”

Na fase 0 is het team van SeederDeBoer aangevuld vanuit verschillende expertises ter verdere uitwerking. Belangrijk was de versterking van het team met collega’s die gespecialiseerd zijn in de rol van communicatie in verandertrajecten. 

Ontwikkeling als continu proces

De veranderingen zijn in het ziekenhuis te zien in grote en kleine dingen. Het kan gaan om heel concrete zaken: teams die zelf hun rooster bepalen. Maar ook om zaken die meer met gevoel en communicatie hebben te maken. Zo wordt de trots die verpleegkundigen voelen om bij het LUMC te werken, inmiddels actief uitgedragen via de website van het ziekenhuis.

Of neem de ‘visie op Verpleegkundige Zorg’, waar door middel van 9 essenties de kern van het verpleegkundige beroep in het LUMC wordt gevat. Bij het opstellen van de visie ontstonden al mooie gesprekken, want wat is die kern van alles waar je aan werkt met elkaar? Inmiddels wordt het document onder andere ingezet in de werving van nieuwe collega’s en biedt het een belangrijk handvat in de verdere professionalisering en positionering van de beroepsgroep in het LUMC. 

Ook is een ‘praatplaat’ ontwikkeld, een levendige poster die de thema’s rondom ‘Verpleegkundige Vernieuwing’ sprekend verbeeldt. Oorspronkelijk hing de praatplaat in de kantine, waar deze voor vruchtbare discussiestof zorgde. Inmiddels wordt de poster ook online gedeeld, zodat collega’s buiten de muren van het ziekenhuis (en andere geïnteresseerden) er inspiratie uit kunnen putten.  

De grootste verandering gaat echter om iets wat alleen te vangen is in een moeilijk te definiëren begrip: cultuur. Meer dan 150 collega’s hebben zich bij het programma aangesloten. De een is als professional en mens meer gegroeid dan de andere, maar iedereen heeft wat meegekregen van de cultuurverandering. 
Kerngroep lid Juliet vult aan: “Het samen bouwen aan de toekomst blijft mij het meest bij. Continu met elkaar in gesprek zijn om te zorgen voor betrokkenheid en draagvlak vanuit de gehele organisatie, dat heeft echt bijgedragen aan de stappen die we met elkaar hebben gezet. Verpleegkundigen in het hele LUMC voelen dat ze zelf de regie kunnen en mogen nemen; dat geeft ruimte, werkplezier en energie.”

Verandermanagement is nooit helemaal voltooid. De diverse betrokkenen zijn vooral trots en blij met de stappen die ze hebben gezet, maar zijn zich er ook van bewust dat ontwikkeling een continu proces is. We kijken met trots terug op het traject middels een uitspraak die een van de betrokkenen deed: “De motor voor cultuurverandering is aangezet.”