De rol van scenarioplanning bij strategievorming in onzekere tijden

24 juni 2025

6 min LEESTIJD

Hoe ontwikkel je een richtinggevende strategie, als je niet weet wat de wereld morgen brengt? En hoe blijf je koersvast, terwijl de toekomst alle kanten op lijkt te kunnen gaan? In een tijd waarin algoritmen, data en kunstmatige intelligentie ons meer inzichten, voorspellingen en houvast dan ooit beloven, blijkt de praktijk steeds weerbarstiger. De toekomst wordt steeds onzekerder, de strategische planningshorizon wordt steeds korter en vanouds vertrouwde methoden voor onzekerheidsreductie blijken steeds minder effectief.

In het vorige artikel deelden we de visie van SeederDeBoer op de verschillende vormen van onzekerheid waar je als bestuurder, strateeg of veranderaar mee te maken krijgt. In dit artikel laten we zien hoe scenarioplanning helpt om in deze onzekerheid toch richting te vinden. Niet door de toekomst te voorspellen, maar door mogelijke toekomsten te voorzien, te verbeelden en te gebruiken als fundament voor strategische besluitvorming.

Van verbeelding naar richting

In de ervaring van SeederDeBoer is scenarioplanning meer dan een inspirerende werkvorm of creatieve denkoefening. Het is een stapsgewijs strategisch proces om los te komen van beperkende denkkaders en samen te komen tot scherpere, bewustere en beter onderbouwde strategische keuzes.

Scenarioplanning begint bij het expliciet maken van dominante aannames en bij het identificeren van de meest fundamentele onzekerheden over de toekomst. Van daaruit worden meerdere mogelijke toekomsten ontwikkeld. Niet als voorspellingen, maar als verschillende strategische lenzen om richting te bepalen. Vanuit deze lenzen worden vervolgens kansrijke en samenhangende strategische opties, interventies en handelingsrichtingen gegenereerd die - juist in een onzekere toekomst – robuust en richtinggevend zijn. Op deze wijze helpt scenarioplanning als stresstest op de huidige richting, als werkwijze om de context te monitoren én als strategisch proces om in tijden van onzekerheid een richtinggevende strategie te ontwikkelen.

Om te zorgen dat toekomstscenario’s daadwerkelijk richting geven aan strategievorming, hanteren we bij SeederDeBoer vier toetsingscriteria. Deze helpen om toekomstscenario’s niet alleen aansprekend, maar ook strategisch waardevol te maken:

Plausibel: een goed scenario opent nieuwe denkrichtingen en blijft tevens binnen de grenzen van wat in de context van de organisatie voorspelbaar is.
Relevant: een goed scenario brengt de meest fundamentele strategische keuzes in beeld.
Consistent: een goed scenario heeft een heldere verhaallijn waarin aannames en implicaties logisch op elkaar aansluiten en samen een overtuigend toekomstbeeld vormen.
Vernieuwend: een goed scenario doorbreekt bestaande denkkaders en stimuleert anders denken.

Door scenario’s op deze manier te benaderen, komen onze opdrachtgevers tot strategieën die robuust zijn onder verschillende omstandigheden, wendbaar genoeg zijn om mee te bewegen met verandering, en toekomstbestendig zijn in een wereld waarin de toekomst niet te voorspellen is.

Hoe SeederDeBoer werkt met scenarioplanning

Zoals veel instrumenten bij strategievorming is ook scenarioplanning geen neutrale methode. De manier waarop je met onzekerheid omgaat zegt iets over hoe je kijkt naar mensen, naar verandering en naar strategievorming. Bij SeederDeBoer zien we scenarioplanning dan ook als meer dan een analytisch instrument. Het is een manier van werken die aansluit bij de betrokken, nieuwsgierige en eerlijke manier waarop wij organisaties begeleiden. Het vraagt van ons en van onze opdrachtgevers om ons te verdiepen in onszelf, nieuwsgierig te zijn naar de ander en het eerlijke gesprek te voeren over wat er echt toe doet.

Zoals in al ons werk, geloven wij ook bij scenarioplanning heilig in onze zes kernwaarden. Deze waarden geven richting en houvast bij het maken van moeilijke keuzes of spannende stappen. Ze vormen het fundament onder hoe wij scenario’s ontwikkelen, begeleiden en gebruiken in strategische trajecten. En juist daarom werkt scenarioplanning: omdat het vertrekt vanuit wie we zijn en hoe we samen keuzes maken.

Mensenwerk

In ons werk draait het om mensen en dat geldt ook voor scenarioplanning. Scenario’s krijgen pas waarde als ze leiden tot betere strategievorming en daarmee aanzetten tot nieuw gedrag. Daarom betrekken wij te allen tijde mensen van binnen en buiten de organisatie intensief bij de ontwikkeling van scenario’s. Door mensen van binnen de eigen organisatie te betrekken, zorgen we dat scenario’s aansluiten bij de leefwereld van de organisatie. En door mensen van buiten de organisatie te betrekken, zorgen we dat de organisatie in aanraking komt met nieuwe perspectieven en zienswijzen.

Essentie

Niets is zo vervelend als het draaien om de hete brei. Scenarioplanning helpt om scherp te krijgen waar het echt om draait. Door samen vast te stellen wat vaststaat én stapsgewijs te structureren wat relevant en onzeker is, ontstaat ruimte voor een strategische dialoog over de meest fundamentele keuzes die voorliggen. Scenario’s zijn nooit een eindproduct, maar een middel om tot het juiste strategische gesprek te komen.

Vrijdenken

Scenarioplanning vraagt om vrijdenken, om los te komen van vaste aannames, bestaande denkbeelden en de waan van de dag. Vrijdenken is essentieel om de aandacht te richten op wat kán gebeuren, in plaats van te blijven hangen in wat waarschijnlijk of wenselijk lijkt. Daarom maken wij in de begeleiding van scenarioplanning bewust ruimte voor de inbreng van tegenstelde visies, ongemakkelijke vragen en strategische spanningsvelden. Juist daar ontstaat de strategische dialoog die nodig is om tot scherpe keuzes te komen.

Vakmanschap

Scenarioplanning is geen vrijblijvende denkoefening, maar een strategisch instrument. Het vraagt tijd, kennis, discipline en een gestructureerde werkwijze. In onze begeleiding combineren we analytische scherpte met oog voor de specifieke dynamiek van uw organisatie. We geloven in kwaliteit, in het zorgvuldig ontwikkelen van scenario’s die niet alleen inspirerend, maar ook strategisch bruikbaar en richtinggevend zijn.

Integriteit

Scenarioplanning vraagt om eerlijkheid over wat je weet, wat je niet weet, en wat je misschien liever niet onder ogen ziet. Het betekent ook het ongemakkelijke durven agenderen. Niet om te confronteren, maar om het échte strategische gesprek te kunnen voeren. Daarom creëren wij ruimte waarin onze opdrachtgevers dat met rust, aandacht en openheid kunnen doen. Want alleen in een open en eerlijke dialoog ontstaat het vertrouwen dat nodig is om samen tot strategische richting te komen.

Doen

Scenario’s zijn geen eindpunt, maar een startpunt. Ze krijgen pas waarde als ze leiden tot keuzes, beweging en actie. Praten en analyseren is belangrijk, maar pas door te doen ontstaat echt inzicht in wat werkt, wat schuurt en wat nodig is. Daarom helpen we organisaties niet alleen om te denken in mogelijkheden, maar ook om die mogelijkheden te vertalen naar concrete stappen. Want denken krijgt pas waarde als het leidt tot handelen.

Het vergroten van de eigen strategische competentie

Tot nu toe lichtten we in deze reeks de verschillende vormen van onzekerheid uit waar je als bestuurder, strateeg of veranderaar mee te maken krijgt. En hoe scenarioplanning een waardevol instrument is om binnen deze onzekerheid te werken aan strategische besluitvorming. Hoewel scenarioplanning een buitengewoon krachtig instrument kan zijn, is het ook niet meer dan dat: een instrument waar uiteindelijk personen in de organisatie mee aan de slag gaan om tot betere strategische besluitvorming te komen.

Dat brengt ons bij de volgende vraag in deze reeks: hoe vergroot je als organisatie de eigen strategische competentie, zodat jouw mensen los van het instrument beter worden in het maken van strategische besluiten? Hoe zorg je dat strategieontwikkeling enerzijds meer gaat leven in de organisatie en anderzijds gericht, gefocust en doeltreffend blijft? En hoe veranker je strategievorming in cultuur en gedrag, in plaats van in projecten en structuren? In het volgende artikelen delen we de visie van SeederDeBoer op strategizing (of strategiseren) als zienswijze om de strategische competentie in jouw organisatie te vergroten.